Zwarte Piet en de blackfacetraditie

Afbeelding boven: een advertentie voor de Lantum Negerzangers van Amerika, een Britse blackface-act die in 1847 Nederland aandeed. Enkele jaren na het bezoek van deze blackface-act ontstond de zwarte piet zoals we die nog altijd kennen.
Advertentie uit de Nieuwe Rotterdamse Courant, 12 augustus 1847

‘Nederlandse Zwarte Piet’ heeft Amerikaanse wortels

Nieuw onderzoek van historica Lise Koning toont aan dat de Nederlandse Zwarte Piet is gebaseerd op Amerikaanse voorbeelden

De veronderstelling dat Zwarte Piet een uniek Nederlands fenomeen is, blijkt niet te kloppen. Historica Lise Koning toont in een artikel in het aankomende nummer van Tijdschrift voor Geschiedenis voor het eerst aan hoe het hulpje van Sinterklaas is gemodelleerd naar populaire Amerikaanse en Britse blackface-optredens uit de negentiende eeuw.

Blackface, het zwartmaken van een gezicht om een karikatuur van een zwart persoon uit te beelden, ontstond rond de jaren 1820 in de Verenigde Staten. Vlak nadat blackface ook in Nederland aanslaat, introduceert de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman in het prentenboek Sint Nikolaas en zijn knecht (1850) het personage Zwarte Piet. Deze ‘knecht’ van Sinterklaas lijkt sterk geïnspireerd op het Amerikaanse blackface-karakter. Vanaf nu draagt Zwarte Piet verfijnde maar karikaturale kleding, veroorzaakt hij komisch bedoelde taferelen, en is zo een voorbeeld van anti-emancipatoire humor. De Nederlandse Zwarte Piet maakt daarmee onderdeel uit van een internationale traditie waarin een stereotype beeld van zwarte mensen wordt neergezet.

Lise Koning (1989) is als medewerker Educatie en evenementen verbonden aan het Noord-Hollands Archief en in 2018 verkozen tot Jonge Historicus van het Jaar. Tevens won zij de Publieksprijs Jonge Archivaris van het Jaar. In het nieuwste nummer van Tijdschrift voor Geschiedenis schrijft Koning over de internationale invloed op de Nederlandse Zwarte Piet-traditie.

Het artikel is verschenen in nummer 131.3 van Tijdschrift voor Geschiedenis, en is hier online te lezen.